Boekrecensie van Werkgroep Herkenning door: Rosanne Buis
Versteende stilte.
Oorlog, schuld, buitensluiting en schaamte.
Auteur: Lenie Degen
Uitgeverij Aspekt
Op onze contactmiddag op 10 maart j.l. ontmoette ik Lenie Degen. Lenie merkte in haar familie een zwijgen op, als het ging om de geschiedenis van haar grootvader. Bij zich zelf merkte zij op dat zij grootvader ‘ver weg’ had geplaatst, als iemand die niet bij de familie hoorde. Dit intrigeerde haar, en zij besloot op onderzoek uit te gaan. Waarom werd er gezwegen? Wie was haar grootvader? Uit wat voor familie stamde hij?
In haar beroep als maatschappelijk werker, coach en supervisor is Lenie dagelijks in gesprek met mensen over hun geschiedenis.Ook voor haarzelf is het belangrijk om niet te zwijgen, te vertellen wie je bent, als mens.
Dit thema leidde tot een buitengewoon interessant en lezenswaardig boek.
Een erfenis van steen
Grootvader was architect en heeft de Zuiderkerk in Hilversum ontworpen, een gebouw dat uit 1923 stamt. Oorspronkelijk kwam hij uit Drenthe. De zoektocht naar werk voerde hem in de jaren twintig van de vorige eeuw naar Hilversum. Door dit gebouw te bezoeken, komt het verhaal van haar grootvader voor Lenie tot leven. Later is Lenie aanwezig bij een herdenking in het kerkgebouw, waarbij de eerste steen (die verloren was geraakt maar is teruggevonden) wordt teruggeplaatst. Een mooi symbolisch moment.
Zij heeft haar grootvader maar een maal in levenden lijve ontmoet. Dat was rond 1960. Familieleden spraken niet over grootvader; daar lag blijkbaar een taboe op.
In de volgende hoofdstukken gaat Lenie een eeuw terug in de geschiedenis. Zij beschrijft het leven van haar grootouders, overgrootouders en hun gezinnen.
Armoede in Drenthe
In de volgende hoofdstukken beschrijft Lenie de sociaal-economische omstandigheden en de cultuur van het Drenthe van haar voorouders, in de tweede helft van de negentiende eeuw. Een gebied van zand en veen, waar sommigen het goed hadden, maar veel gezinnen in armoede leefden. Het was ontzettend belangrijk om elkaar te helpen en om bij de gemeenschap te horen; anders overleefde je het niet. Het geloof was belangrijk; het waren ‘kleine luyden’ die op hun eigen kring waren aangewezen. In de jaren na de eerste wereldoorlog was armoe troef. Eind jaren twintig was het crisis. Lenie’s grootvader besluit met zijn gezin naar Hulversum te verhuizen, maar voelt zich daar al snel een buitenstaander. Hij hoort er niet bij. Dit is de voedingsbodem voor zijn lidmaatschap van de NSB, een club waar hij wel bijhoort.
Buitensluiting
Lenie beschrijft hoe het NSB-lidmaatschap zorgt voor een wig binnen het gezin en de familie. Zijn vrouw en zoon schamen zich voor de keuze van haar grootvouder voor de NSB.
Haar grootvader komt alleen te staan en scheidt uiteindelijk van zijn vrouw, in die tijd zeer ongebruikelijk. Minutieus beschrijft Lenie de omstandigheden in het leven van haar grootvader.
Wat ik bijzonder vind is haar uitgebreide zoektocht naar de historische omstandigheden, haar gesprekken met nabestaanden van de mensen die haar grootvader hebben gekend en de wijze waarop uit dit historisch onderzoek de persoon van haar grootvader en zijn latere keuzes kunnen worden begrepen. Een bijzonder interessant boek.
Rosanne Buis Nieuws Bulletin Stichting Werkgroep Herkenning, 33e jaargang nr. 1, april 2018
Meer recensies zijn te vinden op trefwoord versteende stilte bij bol.com.nl
