Weekblad voor Ouder-Amstel maart 2018 redactie door Naomi Heidinga
Invloed van ’n foute keuze:
‘Versteende stilte’ is de titel van het schrijversdebuut van Lenie Degen. Een familiekroniek met autobiografische en historische elementen. Lenie ging op zoek naar het verhaal achter haar grootvader, een man die ze slechts eenmaal zag.Hij sloot zich aan bij de NSB, tot schaamte van de rest van de familie.
Nooit werd over hem gesproken. “Ik wilde antwoord op een aantal vragen. Zoals: waarom heeft hij deze keuze gemaakt? En hoe heeft dit zijn leven en dat van de familie beïnvloed?
WIL OM MEER TE WETEN TE KOMENDe wil om meer te weten te komen over haar grootvader ontstond een aantal jaar geleden.
“Ik kom uit de hulpverlening, ben onder meer supervisor. Daarbij maak ik gebruik van opstellingen. Daarmee kun je weergeven hoe het systeem, zoals een gezin, functioneert. Tijdens een workshop moest ik zelf een opstelling maken. Mijn grootvader stond daarbij aan de rand van de tafel. Medecursisten vroegen me naar de reden. Daar kon ik geen antwoord op geven. Ik kende mijn grootvader niet, binnen de familie werd over hem gezwegen. Het deed me afvragen: waarom weet ik zo weinig van hem? Daarop ben ik mijn zoektocht gestart.”
ARCHIEVEN EN GESPREKKEN Dankzij archieven en gesprekken met familieleden kan ze een groot deel van zijn leven herleiden.Hij was van eenvoudige komaf, groeide op in Hoogeveen in een gereformeerd gezin. Het geloof en de politiek waren belangrijk in zijn leven.
AANNEMER Hij wist zich op te werken tot aannemer. Verhuisde met zijn gezin naar Hilversum, en was daar hoofdaannemer van de Zuiderkerk. Door een geschil met de kerk over de rekeningen, vielen het geloof en het wij-gevoel als basis weg. Hij was op zoek naar een thuis en vond dat bij de NSB.
GROTE VERANDERINGEN Die keuze leidde tot grote veranderingen. Hij verliet zijn vrouw; zij bleef met de kinderen achter.Hij bekleedde enkele hoge functies binnen de partij. In 1945 werd hij geïnterneerd in Westerbork en berecht. De laatste jaren van zijn leven woonde hij bij zijn oudste dochter. Lenie zag hem slechts één keer, in het ziekenhuis waar hij belandde na een hersenbloeding.
“Ik kan me het nog goed herinneren. Het maakte veel indruk.”
NA DE SCHEIDING Na de scheiding moest grootmoeder het in haar eentje zien te rooien. “Ik vond haar altijd een afstandelijke vrouw, maar ik heb respect voor haar gekregen. “Over grootvader werd niet meer gepraat, uit schaamte. Het leven voor grootmoeder en de kinderen was niet makkelijk.
Zij voelden zich schuldig terwijl ze onschuldig waren. “Gaandeweg kwamen nog meer dingen naar boven, zoals nichten of neven waar ik bestaan niet van wist. In onze familie werd over meer dingen gezwegen.”
VEEL INVLOED Het zwijgen heeft veel invloed gehad op het leven van haar moeder. Bijvoorbeeld in de keuze voor haar partner, een gescheiden man die al kinderen had. “Ze ging bij hem werken als inwonend huishoudster en van het een kwam het ander. Het was een bijzondere relatie. Daarnaast heeft ze jaren een zwakke gezondheid gehad.”
CARRIERE IN DE HULPVERLENING Ook op Lenies leven heeft de keuze van grootvader een uitwerking gehad. “Ik heb niet voor niets gekozen voor een carrière in de hulpverlening.”
HET BOEK Na de zoektocht is er nu het boek. Ze hoopt daarmee lotgenoten te kunnen helpen. En een bijdrage leveren aan het bespreekbaar maken van het NSB verleden. Dankzij de zoektocht is ze in contact gekomen met Stichting Werkgroep Herkenning, een organisatie voor familieleden van mensen die in de oorlog aan de verkeerde kant stonden.
MEER BEGRIP Met het boek wil ze niet de keuze van haar grootvader goedpraten. Wel heeft ze meer begrip gekregen voor de manier waarop hij tot die keuze kwam.
‘Versteende Stilte’ (ISBN978-94-6338-396-7, uitgeverij Aspekt) kost 19,95 euro en is verkrijgbaar bij de boekhandel.